İran-Taliban Su Savaşı: Helmand Nehri Neden Tartışmalı?

İran ve Afganistan arasında su paylaşımı nedeniyle yaşanan gerilim, son günlerde tırmanmaya devam ediyor. İran Cumhurbaşkanı Ebrahim Raisi, Taliban yönetiminin Helmand Nehri’nden gelen suyu keserek İran’ın su haklarını ihlal ettiğini iddia ediyor. Taliban ise bu suçlamaları reddederek, kuraklık ve baraj inşaatları nedeniyle nehrin debisinin düştüğünü savunuyor.

Helmand Nehri, Afganistan’ın en uzun nehri olup, başkent Kabil yakınlarındaki Hindu Kuş Dağları’ndan doğarak, yaklaşık 1150 kilometre güneybatı yönünde akıp, Afganistan-İran sınırındaki Hamun Gölü’ne dökülüyor. Hamun Gölü ise İran’ın en büyük tatlı su gölü olup, bölgedeki çevre ve ekonomi için büyük önem taşıyor.

İran ve Afganistan arasında 1973 yılında imzalanan Helmand Nehri Antlaşması ile nehrin suyunun paylaşılması konusunda bir anlaşma sağlanmıştı. Ancak bu antlaşma ne onaylanmış ne de tam olarak uygulanmıştı. Bu nedenle iki ülke arasında su meselesi yüzünden sürekli anlaşmazlık ve gerginlik yaşanıyordu.

Su Krizi Nedeniyle Gösteriler ve Çatışmalar

Mayıs 2023’te ise durum iyice kızıştı. İran’ın Sistan-Belucistan eyaletindeki Hamun Gölü’nün kuruması üzerine binlerce kişi protesto gösterileri düzenledi. Göstericiler, hükümetin su krizine çözüm bulamadığını ve Taliban’ın baraj kapaklarını açarak su akışını sağlamasını istediğini belirtti. İran hükümeti ise gösterileri bastırmak için güvenlik güçlerini seferber etti.

Bu sırada Afganistan’ın Nimruz vilayetindeki Kang ilçesinde de Taliban ile İran sınır muhafızları arasında çatışma çıktı. Her iki taraf da ateşi ilk kimin açtığını öne sürdü. Sosyal medyada yayınlanan görüntülerde, Taliban’ın sınıra ağır silahlarla yığılma yaptığı görüldü. Çatışmada her iki taraftan da ölen ve yaralananlar olduğu bildirildi.

İran’dan Taliban’a Sert Tepki

Çatışmanın ardından İran hükümeti, Taliban yönetimine sert tepki gösterdi. İran Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri Ali Şemhani, “Taliban’ın su meselesinde sorumsuz davrandığını” söyledi. Şemhani, “Taliban’ın 1973 antlaşmasına uyması gerektiğini” vurguladı. Ayrıca Şemhani, “Taliban’ın intihar bombacısı hazırladığını” iddia ederek, “bu tür eylemlerin bölgede istikrarsızlığa yol açacağını” ifade etti.

Taliban ise bu iddiaları yalanladı. Taliban Savunma Bakanlığı Sözcüsü Enayetullah Havarazmi, “Herhangi bir sorun için diyalogun makul bir yol olduğunu” belirtti. Havarazmi, “Savaş ve olumsuz eylemler için bahane üretmenin hiçbir tarafın çıkarına olmadığını” kaydetti.

İran ve Taliban Arasında Diyalog Kapısı Açık mı?

İran ve Taliban arasındaki ilişkiler, su meselesi nedeniyle bozulmuş gibi görünse de, iki taraf da diyalog kapısını tamamen kapatmış değil. Ayrıca iki ülke, ortak endişe duydukları diğer konularda işbirliğini artırmaya devam ediyor. Örneğin, İran ve Taliban, uyuşturucu kaçakçılığı, göçmen akını ve terörle mücadele gibi konularda ortak çalışmalar yürütüyor.

Su meselesi, İran ve Taliban arasındaki en önemli sorunlardan biri olmaya devam edecek gibi görünüyor. Ancak bu sorunun çözümü için siyasi irade ve iyi niyet gösterilmesi gerekiyor. Aksi takdirde, bölgede yeni bir krizin kapısı aralanabilir.